دامپزشکی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
|
|
این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آن‌را از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد.
|
دامپزشکی دانشی تجربی است که به شناخت، درمان و پیشگیری بیماری‌های حیوانات به غیر از انسان (non-human animals) می‌پردازد. در این رشته همچنین به بیماری‌های مشترک انسان و دام پرداخته می‌شود.
دامپزشکی دانشی کهن است و در ایران قدیم از دامپزشک به عنوان بیطار یاد می‌شده‌است. واژه انگلیسی دامپزشکی (veterinary) برای اولین بار توسط توماس براون در سال ۱۶۴۶ به کار گرفته شد.
یک متخصص جراحی و هوشبری دامپزشکی
محتویات
تاریخچه
دامپزشکی در جهان
علم دامپزشکی با عبور انسان نخستین از حالت شکارچی به کشاورز متولد شد. هم‌زمان با رواج اهلی کردن حیوانات، دامپزشکی اهمیت بیشتری یافت. در لوح حمورابی (۲۲۰۰ سال قبل از میلاد) ارزش کار فردی که به معالجه گاو وسایر حیوانات می‌پرداخته تعیین نموده‌است. بعد از سقوط امپراطوری روم و تا حدود قرن سیزدهم میلادی، اسناد کلی راجع به دامپزشکی وجود دارد. در قرون وسطی و اعراب اطلاعاتی را در مورد دامپزشکی از هند و ایران کسب نمودند. کلود بورگلا (۱۷۷۹ – ۱۷۰۲) مطالعات فراوانی بر روی اسب انجام داد و دائرةالمعارف جالبی راجع به آن به رشته تحریر درآورد.
بورگلا باهمکاری آلمبرت، مالشرب، ولتر، دیدرو و تورگو اولین مدرسه دامپزشکی را در شهر لیون فرانسه تأسیس نمودند. با موافقت لوئی پانزدهم، شورای دولتی پادشاهی قانون تأسیس مدارس دامپزشکی را در تاریخ ۴ اوت ۱۷۶۱ تصویب نمود و در تاریخ ۱۰ ژانویه ۱۷۶۲ اولین مدرسه دامپزشکی در دنیا افتتاح شد. در سال ۱۷۶۶ مدرسه دامپزشکی دیگری در مزون آلفورت (پاریس) تأسیس شد. سپس تا قبل از سال ۱۸۰۰ به‌طور متوالی مدارس دامپزشکی در وین، تورین، کپنهاک، پادوآ، هانور، لایپزیک، بولونیا، ناپل، برلین، مونیخ، میلان، لندن و مادرید تأسیس شدند. دامپزشکی همگام با پزشکی پیشرفت نموده و روش‌ها و تکنیک‌های مورد استفاده خود را به صورت مشترک با آن بدست آورده‌است. دامپزشکی در واقع در تقاطع راه پزشکی و کشاورزی قرار گرفته و در روابط میان انسان و حیوان نقش مهمی را ایفا می‌کند.
دانشجویان دامپزشکی آمریکایی در حال معاینه دندانهای یک اسب
دامپزشکی کهن در ایران
در سفرنامه فیثاغورث در مورد زرتشت و آئین او نکته جالبی وجود دارد و آن نکته این است که زرتشت از فن دامپزشکی و درمان حیوانات اطلاع داشته‌است که در کتاب اوستا می‌توان نکات متعددی دربارهٔ پرورش حیوانات و روش درمان بیماری‌های دام مشاهده کرد.
در این کتاب برای اولین بار به طبقه‌بندی حیوانات برمی‌خوریم. مسئولیت پرورش و درمان بیماری‌های حیواناتی چون اسب، گاو، گوسفند، شتر، سگ، و پرندگان به عهده دامپزشکان بوده‌است و دامپزشکان بدین جهت دارای مقامی ارجمند و با ارزش بوده‌اند.
علاوه بر این چون اسب در ارتش ایران باستان نقش بسیار ارزنده و مهمی داشته‌است، لذا دامپزشکانی که عهده‌دار تربیت و پرورش و همچنین درمان بیماری‌های آن‌ها بوده‌اند، دارای مقامی بسیار والا بوده‌اند. چنان‌که رئیس اداره دامپزشکی ارتش در زمان داریوش دارای مقام سپهبدی و فرماندهی دسته سواره نظامبوده‌است. فن دامپزشکی در حدود ۵۰۰ سال بعد از میلاد مسیح در ایران به صورت علمی و کلاسیک درآمده‌است. باید توجه داشت هدف از تربیت مدرسه دامپزشکی در آن زمان درمان اسبان ارتش بوده‌است لذا احتیاج به داشتن افراد متخصص و کاردان زیاد بوده و دامپزشکان در آن زمان به نگارش کتبی تحت عناوین پرورش اسب، فن سوارکاری، درمان بعضی از بیماری‌های غیر عفونی و عفونی و چگونگی استفاده از اسب در جنگ اقدام نموده‌اند.
مهمترین وظیفه دامپزشک درایران بعد از اسلام درمان و جلوگیری از بیماری اسبان بود که از دو جنبه جهاد و انجام فریضه حج اهمیت فوق‌العاده داشت. در ایران در تمام سده‌های بعد از اسلام دامپزشکی در مدارس و جایگاه‌های خاصی تدریس می‌شد.
دامپزشکی نوین در ایران
در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی که دولت ایران تصمیم گرفت تشکیلات ژاندارمری نوینی را پایه‌گذاری نماید از دولت سوئد عده‌ای کارشناس نظامی برای تأسیس ژاندارمری استخدام نمود که به همراه افسران سوئدی دو نفر دکتر دامپزشک نیز بودند این دو نفر افسر دامپزشک به اتفاق دامپزشکان اقدام به تأسیس مدرسه دامپزشکی برای تربیت کادر مورد احتیاج ارتش نمودند.
- در سال ۱۳۱۱ بنای دانشکده دامپزشکی ابتدا به صورت مدرسه و بعداً دانشکده گذارده شد. در ابتدای امر این دانشکده زیر نظر وزارت کشاورزی بود ولی بعد با اعزام تعداد قابل ملاحظه‌ای دانشجو به کشور فرانسه و مراجعت ایشان از وزارت کشاورزی منتزع گردید و ضمیمه دانشگاه تهران شد.
-در سال ۱۳۰۴ پس از همه‌گیری طاعون گاوی (اولین بار در سال ۱۲۹۵ همه‌گیری طاعون گاوی در شمال و مرکز ایران گزارش شده‌است) شیوع یافت و خسارات بسیاری را سبب شد و در نتیجه در وزارت کشاورزی اداره‌ای به نام سازمان دفع آفات حیوانی (که بعداً به صورت سازمان دامپزشکی درآمد) تأسیس گردید. این شعبه تحت نظارت مؤسسه پاستور (وابسته به وزارت فوائدعامه) با ۲۲نفر پرسنل شامل ۱۴ نفرکادر فنی و ۸ نفر کادر خدماتی تشکیل و مسئولیت آن به عهده مرحوم دکتر عبداله حامدی گذاشته شد.
- در سال ۱۳۰۵ مؤسسه پاستور شعبه دفع آفات حیوانی به وزارت فلاحت منتقل شد.
- در سال ۱۳۱۴ با توجه به ضرورت کنترل بیماری‌های مهلک دامی و نظارت بهداشتی دام و فراورده‌های دامی قانون تفتیش صحی حیوانات به تصویب مجلس شورای ملی رسید و اداره کل دامپزشکی جایگزین مؤسسه دفع آفات حیوانی شد.
- در سال ۱۳۲۴ آئین‌نامه بازرسی مواد خوراکی مورد تصویب هیئت وزیران قرار گرفت و مسئولیت مهمی به دامپزشکی محول گردید.
- در سال ۱۳۲۵ بنابر مصوبه هیئت دولت، بنگاه کل امور دام شامل دو اداره کل دامپروری و دامپزشکی تشکیل گردید. به موجب این مصوبه ادارات دامپزشکی در استانها و شهرستان‌ها بخشی از ادارات کشاورزی استان گردید.
- در سال ۱۳۲۶ اختیارات محدودی به دامپزشکی استانها داده شد به‌طوری‌که در هر اداره کشاورزی ۲ معاونت ایجاد شد. یکی از این معاونتها ویژه دامپزشکی در نظر گرفته شد. معاون دامپزشکی رئیس اداره دامپزشکی نیز بود و کلیه امور فنی و مالی در اختیار وی قرار داشت.
- در سال ۱۳۳۹ طی دستور وزیر کشاورزی کلیه ادارات دامپزشکی استانها مستقل و تحت نظارت مستقیم مدیر کل دامپزشکی کشور قرار گرفتند.
- بروز بیماری طاعون گاوی در سال ۱۳۴۸ و تلفات سنگین ناشی از آن و نقش حیاتی دامپزشکی در ریشه کنی آن و گسترش دامداریهای صنعتی در کشور، بازنگری در وظایف و تشکیلات دامپزشکی را اجتناب ناپذیر نمود.
- سرانجام با تلاش و پیگیری مسئولین در سال ۱۳۵۰ قانون سازمان دامپزشکی کشور مشتمل بر ۲۱ ماده و یک تبصره به تصویب مجلس شورای ملی و مجلس سنا رسید.
- در سال ۱۳۶۷ شبکه‌های دامپزشکی استانها دوباره تشکیل و زیر نظر سازمان مرکزی قرار گرفتند. بنا بر دستور وزیر کشاورزی بودجه مستقل به ادارات دامپزشکی استانها اختصاص یافت.
- در سال ۱۳۶۸ بنا بر تصویب مجلس شورای اسلامی، سازمان دامپزشکی کشور و شبکه هادر استانها از وزارت کشاورزی جدا و به وزارت جهاد سازندگی پیوست.
- در تشکیلات کنونی وزارت جهاد کشاورزی سازمان دامپزشکی کشور به عنوان سازمانی مستقل وابسته به آن وزارت شناخته شده و رئیس سازمان دامپزشکی کشور مستقیماً تحت نظارت وزیر به انجام وظیفه می‌پردازد. در استانها نیز ادارات کل دامپزشکی و در شهرستان‌ها شبکه دامپزشکی به‌طورعمودی زیر نظر سازمان مرکزی دامپزشکی و به شکل افقی با سازمان جهاد کشاورزی و مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان مرتبط می‌باشد.
وضعیت دامپزشکی در ایران
در سال‌های اخیر دانشکده‌های متعددی با ایجاد رشته‌های تخصصی دامپزشکی به توسعه این رشته کمک فراوانی کرده‌اند. همچنین بخش خصوصی سرمایه‌گذاری مناسبی در زمینه امور درمانی به انجام رسانده‌است. از آن جمله می‌توان به تأسیس بیمارستان دامپزشکی تهران به عنوان اولین بیمارستان حیوانات خانگی ایران در خیابان کامرانیه نامبرد.
در سال ۱۳۶۹ خورشیدی به دنبال تلاش برای اختصاص روزی به نام روز دامپزشکی دکتر حسن تاج بخش روز ۱۴ مهر را به یاد (گوش روز) که در ایران باستان روز مبارکی بوده پیشنهاد کردند که مورد موافقت همه قرار گرفته و تأیید شد. دانشکده‌های دامپزشکی ایران به دو دسته عمده سراسری و آزاد تقسیم‌بندی شده‌اند.[۱] دانشکده‌های دامپزشکی دانشگاه‌های سراسری شامل: تهران، شهرکرد، سمنان، تبریز، رازی کرمانشاه، مشهد، اهواز، باهنر کرمان، ارومیه، خرم‌آباد، شیراز و زابل می‌باشند. دانشکده‌های دامپزشکی دانشگاه‌های آزاد شامل واحدهای: تهران-علوم وتحقیقات، کرج، بابل، تبریز، شوشتر، شهرکرد، سنندج، کازرون، ارومیه، گرمسارو شبستر می‌باشند. بعضی از دوره‌های تخصصی این رشته در دانشگاه‌های سراسری تهران، تبریز، مشهد، اهواز، باهنر کرمان، ارومیه، شیراز، واحد آزاد اسلامی تهران-علوم وتحقیقات دایر است.
از میان تخصص‌های دامپزشکی پر طرفدار در ایران می‌توان به انگل شناسی، میکروبیولوژی، آسیب‌شناسی، کلینیکال پاتولوژی، علوم تشریحی، بهداشت موادغذایی، بیماری‌های تولید، رادیولوژی، بیماری‌های طیور، بیماری‌های داخلی دام بزرگ، بیماری‌های داخلی دام کوچک، جراحی وبیماری‌های آبزیان و ماهی‌ها اشاره کرد. همچنین دامپزشکان می‌توانند در برخی تخصص‌های پزشکی و داروسازی ادامه تحصیل دهند (حدود ۳۰رشته)
منابع
«۱۴مهر ماه روز دامپزشکی». شبکه اینترنتی آفتاب، ۱۴ مهر ۱۳۸۸. بازبینی‌شده در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۵.